Ev-Bahçe Hayvanları

Bu çalışmamızda da evcil hayvanâtın adlandırılmalarını konu edeceğiz. Yani "dişi kediye ne denir?, köpeğin erkeğine ne denir?, yavruları nasıl adlandırılır" vb sorulara cevap arayacağız:

Kedi: Kediler çok eski dönemden beridir evcilleştirilmiş hayvanlar olup dişi kedi ve erkek kedinin kendilerine has isimleri yoktur. Kedi kelimesi ise Türkçe etimolojisinden olmayıp Farsça'dan girmiş olmalıdır. Bu hayvancağızın Türkçe orijinal ismi pisig olup, günümüzde Türkiye'de pisi, pisik, pisk şekillerinde çağırılmaktadır. (Araplar kediye hir diyor). Kedinin yavrusuna enik, encek, kedi eniği gibi isimler verilir ancak nedense bu gibi isimler argoymuş gibi karşılanır bazılarınca. Hal bu ki argo margo değildir. Kediler "ge pisipisipisi" şeklinde çağrılır. Kovulacağı zaman ise keskince "pist!" demek kâfi oluyor.

Köpek: Bu hayvanın adı Türkçe'dir. Bir de it denir ki o da Türkçe'dir. Arabca'dan Osmanlı Lisanına naklolunmuş adı ise kelb olub, asrımızda, Türkiye'de umumiyetle kullanılmıyor. Bir de bazı Türk lehçelerinde işt veya iyt diye de adlandırılır. Köpeğin erkeğine müstakil bir isim verilmemişken, dişisine kancık (gerçi 'kancık' diğer bazı hayvanların dişisi için de dönemsel olarak kullanılır) denir. Yavrusuna aynı şekilde enik veya encek veya köpek eniği denir. Av köpeklerine bazen tazı denir. Küçük şirin köpeklere pıdik, pırik, pıli isimleri verilmiş. Halk arasında süs köpekleri pek sevilmez. Köpek dedin mi ya şöyle Kangal gibi bir ağa olmalı, ya av pılisi ya da arabacı pıriği olmalıdır, Anadolu insanının gözünde. Öyle sindi bebek gibi uzun saçlı hazır yiyici beyaz itler balkondan aşağı "hev hev" yaptıkça bizim insanımız: "kardeşim buna bakçaanıza çocuk büyütün" mantığıyla yaklaşır ki "elhak" demek icab ider. Bu arada köpeklerin "ge kuçukuçukuçu" şeklinde çağırılmasından anlaşılacağı gibi köpeğin bir adı da kuçu olmalıdır. Kovalanacağı zaman da "hoşt!" denir. Köpekler Anadolu'da pekçok iş gören sadık hayvanlardır.

Kedi-köpek hayvanları Anadolu'da asla mama ile beslenmez. Yemeklerden arta kalan kemikler ve yemek suyuna doğranmış bayat ekmekler bu hayvanların en lezzetli yemeğidir. Gidip de kedi köpek için mamaya para verene insanımız pek iyi nazarla bakmaz. Köpeğin yemeğine yal denir.

Fare: Köpek-kedi-fare üçgeninin en dar açısını fare oluşturur. Tabi ki fare (istisnalar olmakla beraber) insanların beslediği değil, kurtulmaya çalıştığı -için kedi beslediği- bir hayvan türüdür. Fare'ye Türkçe'de sıçan (eski türkçe: sıçgan) deniyor. Eğer fiilden türemiş bir isimse insana farklı bir eylem hatırlatıyor. Büyük farelere sosil ismi verilir. Sosis ile karıştırmamak gerekir. Farenin yavrusuna sıçan eniği denir. Erkek ve dişi fare farklı isimle ayrılmaz. Fare, insanlar tarafından bir sözle çağrılmadığı gibi kovmak için de bir söz sarfetmeye gerek yoktur. O sizi görünce zaten kaçar. Kedilerin beslenmesinin bir sebebi de sıçan, yılan, keler gibi zararlı hayvanatı avlayıp yaşama ortamından uzak tutmasıdır şüphesiz. Bu sebepten, avcı olsun diye kediler tıka basa doyurulmaz ve çevrede mevcut ise fare, yılan vb zararlıları avlaması beklenerek hem besin döngüsü sağlanır, hemi de biyolojik mücadele yapılır.

devam edebilir...